اجماع ظنیاجماع ظنی به اجماع مفید ظنّ به حکم شرعی ، یا اجماع محتمل التحقّق اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاجماع ظنی، مقابل اجماع قطعی است. ۲ - معانی بیان شده برای اجماع ظنیاین اصطلاح در کتاب‌های اصولی شیعه و سنی به کار رفته است و برای آن معانی متفاوتی ذکر شده است؛ از جمله: ۱. اجماع ظنی، اجماعی است که از آن، ظن به حکم شرعی به دست آید؛ این اصطلاح - بنا بر حجیت خبر واحد - اجماع منقول به خبر واحد را شامل می‌شود، و مقابل اجماع قطعی است که شامل اجماع محصّل برای تحصیل کننده و اجماع منقول به تواتر می‌گردد. ۲. بعضی از اصولیون اهل سنت اجماع مدرکی را دوگونه دانسته‌اند: الف. اجماع قطعی؛ یعنی اجماعی که بالفعل محقق شده و مستند به نص شرعی معتبر است و مجال بحث در آن وجود ندارد؛ ب. اجماع ظنی؛ یعنی اجماعی که تحقق آن معلوم نیست، زیرا متکی به اجتهادهای ظنی صرف بوده و بر نص شرعی تکیه ندارد. ۳. برخی از اهل سنت ، اجماع صریح - اجماعی که مجتهدان یک عصر رأی خود را به صراحت درباره واقعه‌ای اظهار نمایند - را قطعی الدلاله می‌دانند و بعضی از آن‌ها منکر آن را کافر می‌شمارند؛ اما اجماع سکوتی ـ اجماعی که بعضی از مجتهدان درباره یک واقعه سکوت نمایند - را غیر قطعی و مظنون می‌دانند، زیرا رأی گروهی از مسلمانان است، نه همه آن‌ها. [۲]
زهیر المالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۳، ص۲۱۳.
[۳]
خلاف، عبدالوهاب، علم اصول الفقه و خلاصة التشریع الاسلامی، ص۵۲.
[۴]
زحیلی، وهبه، الوجیز فی اصول الفقه، ص ۵۵-۵۰.
[۵]
خضری، محمد، اصول الفقه، ص۳۲۶.
[۶]
خضری، محمد، اصول الفقه، ص۳۳۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۹۱، برگرفته از مقاله «اجماع ظنی». رده‌های این صفحه : اجماع
|